Punkt wyjścia – Wieś Zamysłów
Dawna wieś Zamysłów (obecnie dzielnica Rybnika) zlokalizowana była na trakcie łączącym miasta Rybnik oraz Wodzisła Śląski. Naszym punktem zaczepienia w niniejszym artykule jest miejsce zwane dawniej jako Florian, utożsamiane z samym Zamysłowiem, a jednak w rzeczywistości funkcjonujące jako osobna osada (co potwierdzają akta gruntowe). Zaznaczona na mapie Johanna Wolfganga Wielanda z 1736 roku wskazuje, że istniała na pewno wcześniej. Dzisiaj ten rejon znajduje się w granicach rybnickiej dzielnicy Zamysłów, a nazywany jest Wrzosami.
Folwark Florianshof
Pozostałości po folwarku zlokalizowane są kilkadziesiąt metrów od ulicy Niedobczyckiej. Znajdziemy tam opuszczony dworek właściciela majątku Florianshof. Zabudowania znajdujące się obok budynku według opowiadań miejscowych również były częścią gospodarstwa.
Majątek ten istniał w roku 1784 na co wskazuje starodruk „Beyträge zur Beschreibung von Schlesien” (autor Zimmermann, Friedrich Albert). Jak podaje Pani Ewa Kulik liczył około 800 morgów użytków rolnych. Ciężko stwierdzić czy rozchodzi się o dużą morgę pruską (0,5673 ha) czy małą (0,2553 ha) – przypuszcza się, że posiadłość w latach trzydziestych XX wieku mogła mięc powierzchnię około 200 ha co wskazywałoby na małą morgę pruską. Mimo wszystko klasyfikowało to Floarianshof jako jeden z większych majątków na Zamysłowie (o ile nie największy), choć mowa tutaj o Zamysłowie który rozumimy współcześnie (ze względu na granice dzielnicy). Prawdopodobnie był też jednym z 19 folwarków dominium rybnickiego.
W latach czterdziestych XIX wieku zarządzanie folwarkiem powierzono Emanuelowi Langerowi. Kolejnym użytkownikiem od lat pięćdziesiątych do osiemdziesiątych XIX wieku był Teodor Jaenicke. W 1886 roku pruski oficer Fryderyk Holewa z Gliwic podjął zobowiązania w wysokości 28 500 marek – co oznaczałoby przejęcie majątku królówskiego w ręce prywatne. Podaje się, że to on rozbudował dwór mieszkalny (nazywając go „Zamislauer Schloss„) i zabudowania gospodarcze. Budynek co prawda musiał się wyróżniać na tle niskich budowli ale czy aby na tyle aby utożsamiać go z nazwą „Schloss” (w polskim tłumaczeniu – zamek/pałac)? Kolejnym właścicielem był Antonii Wodarz ze Szczytów, który odkupił majątek od F. Holewy za 23 850 marek. Niestety Wodarz nie radził sobie z prowadzeniem zakupionego gospodarstwa, co zapoczątkowało rozłożoną w czasie wyprzedaż gruntów majątku.
W opracowaniu „Dzieje Zamysłowa dzielnicy Rybnika” podano, że nie udało się potwierdzić Francoszka jako dzierżawcy lub właściciela folwarku (podawanego jako jednego z pierwszych), a miał nim być około połowy XIX wieku.
Czy duży folwark Florianshof dawał zatrudnienie miejscowym chłopom? Tymczasowe w okresie intensywnych prac polowych na pewno tak. Jednak czy możemy mówić o stałym zatrudnieniu? Wydawało by się, że rówinież tak. Natomiast materiały źródłowe mówią nieco inaczej. Według niemieckich urzędników i ksiąg Urzędu Stanu Cywilnego, ludność Florianshof była odrębną społecznością. Część z nich pochodziła z różnych miejscowości i tylko tymczasowo zamieszkiwała folwark. Ciężko powiedzieć czy któryś z mieszkańców Zamysłowia był stałym pracownikiem, podejrzewa się jednak, że gospodarstwo nie było brane pod uwagę jako potencjalne miejsce stałej pracy.
Na początku XX wieku (w latach 1902 – 1908) nastąpiła parcelacja i wyprzedaż majątku. Nabywali je gospodarze z Zamysłowa oraz Niedobczyc. Sam dworek natomiast został wykupiony przez zarząd kopalni Romer-Grube (KWK Rymer).
To co dziś pozostało to podpiwniczony budynek dworu mieszkalnego. Zbudowany na planie prostokąta z cegły oraz kamienia. Otynkowany z dachem dwuspadowym. Piętrowy z użytkowym poddaszem, a wejście do środka prowadzi przez umiejscowioną po zachodniej stronie przybudówkę.
W 2012 roku budynek ten został wystawiony na sprzedaż. Wstępna cena oszacowana została na 500 000 złotych. Mamy jednak rok 2016, a w jego otoczeniu nie zmieniło się praktycznie nic. Prócz rozrastającego się w okolicy osiedla domków rodzinnych, budowla stoi w stanie praktycznie „nienaruszonym”. Niszczeje pomimo swojego uroku „tamtych” lat i bogatej, nieco tajemniczej historii.
PS. Niestety w kwestii wielu potencjalnych faktów jesteśmy zmuszeni w używaniu słowa „prawdopodobnie”. Litaratura jest skąpa w informacje dotyczące dzielnicy Zamysłów jak i samego folwarku Florianshof. Nawet ona wielokrotnie zaznacza prawdopodobieństwo wystąpienia pewnych zdarzeń, a nie ich pewność.
W moim artykule mocno posiłkowałem się dwoma publikacjami rybnickiego Muzeum, które podaje na samym dole.
Florianshof na starych mapach
Zamislau Florianshof na mapie z 1803 roku.
Zamislau Florianshof na mapie z 1810 roku.
Zamislau Florianshof na mapie z 1827 roku.
Zamislau Florianshof na mapie z 1893 roku.
Dworek od zewnątrz
Wnętrze dworku
Wszystkie zdjęcia zostały wykonane w lutym 2016 roku.
Źródło:
1. „Zeszyty Rybnickie nr 10 – Dzieje Zamysłowa, dzielnicy Rybnika”, 2011, Ewa Kulik,
2. „Zeszyty Rybnickie nr 9 – Historia gospodarcza Rybnika i powiatu rybnickiego w XIX i XX wieku”, 2010, praca zbiorowa pod redakcją Dawida Kellera
3. Pałace Śląska, Katalog zabytkowych rezydencji
Opracowanie: Adrian Piętka (oryginał opublikowany na: jestemadrian.pl – Zamysłów Folwark Florianshof).
5 komentarzy do “Zamysłów – Folwark Florianshof”
Leave a Reply
Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.
Zomek niestety pewnie nie przetrwa, 19 grudnia złożono wniosek o pozwolenie na rozbiórkę.
Pamiętam jak w tym dworku mieszkało kilka rodzin, był to budynek należący do kopalni Rymer. Standard jak na familokach, woda w piwnicy, ubikacje na podwórku. Nie wiem czy o obejście dbali mieszkańcy czy kopalnia, ale podwórko było wykoszone, zadbane,płot w całości. Na podwórku stała altanka, zadaszone klatki na króliki i duży kolorowy okrągły gołębnik.Może coś przekręciłam bo byłam wtedy dzieckiem. Teraz właścicielem jest miasto i stoi ruina ! „Obiekt” jest podobno pod nadzorem konserwatora zabytków. Dla mnie to dziwne ,że miasto nic nie robi . Jak jakiś budynek w mieście zagraża bezpieczeństwu to miasto szuka właścicieli, nakazuje remont , lub zleca jakieś potrzebne prace wysyłając rachunek właścicielowi. A tu sami o swoje zadbać nie mogą. Konserwator zabytków też jakoś dziwnie „śpi” choć zabytek popada w ruinę, pewnie się zbudzi jak ktoś ten dworek zakupi i wtedy będzie stał na straży zabytku, by właściciel nic nie pozmieniał. Dlaczego teraz konserwator zabytków nie domaga się by miasto zadbało o zabytek? Jakaś prywatna osoba na pewno nie kupi tego dworku mając na karku konserwatora zabytków, zresztą wiadomo szybciej zbuduje się nowe niż wyremontuje stare i zdewastowane. Kiedyś mieszkały tutaj rodziny, dziś gdyby obiekt wyremontować chętnych nie będzie choćby tylko dla tego że wysokość pokoi to około 3,5 metra. Kosztowniejsze ogrzewanie, o myciu okien i zakupieniu odpowiednio długich firanek nie wspomnę. Moim zdaniem skoro miasto jest właścicielem to o budynek powinno zadbać. W okolicy dworu domów przybywa jest pole do popisu dla Prezydenta na co przeznaczyć budynek, może przedszkole, może klub seniora czy dom kultury z biblioteką, kółkami zainteresowań……a w najgorszym przypadku w dworku mogły by powstać jakieś punkty usługowo-handlowe. Jak na razie to w okolicach dworku powstają nowe osiedla ale jest jeden sklep, ( drugi pracuje na pół gwizdka) Ale to już inny temat.
Mój dziadek mieszkał w tym dworku, kiedy właścicielem była KWK Rymer. Po ich wyprowadzce mieszkała tam jeszcze pewna starsza Pani, a po jej śmierci dworek wystawiono na sprzedaż. Ciężko będzie znaleźć kupca, na zabytkowy budynek (dworku pilnuje konserwator zabytków).
Jako ostatni wyprowadziła się rodzina wielodzietna która mieszkała na parterze państwo K. (celowo nie podaję nazwisk bo mogą sobie tego nie życzyć )
To mogło być około roku 2000 .
Ja sam mieszkałem tak kilkanaście lat z rodzicami na 1 piętrze .
Obecnie mieszkam nadal w tej okolicy.
Za moich czasów mieszkały tam 4 rodziny .
Żyło się skromnie ,ubikacje były na dworze , do piwnicy chodziło się z wiadrami po wodę a pomieszczenia ogrzewało się piecami kaflowymi ale nadal dobrze wspominam te czasy.
Niestety po sprzedaży budynku przez spółdzielnię prywatnym właścicielom był on celowo dewastowany a każdy z kolejnych właścicieli miał nadzieję że go wyburzy i sprzeda na działki .
Ponoć kolejni aktualni właściciele chcą go wyburzyć i postawić szeregowce których już jest w okolicy sporo ( w tym rejonie działa prężnie cała klika deweloperska która ” jakimś cudem ”
dostaje zezwolenia na wszystko co tylko zechce nie bacząc na zabytki i ochronę środowiska itp a protesty mieszkańców ma wiadomo gdzie )
Co będzie z dworkiem nie wiadomo ale czarno to widzę .
Póki co nie wiadomo jakie naprawdę mają plany nowi właściciele.
Szkoda bo to jeden z niewielu najstarszych obiektów na Zamysłowie .
Kawał naszej lokalnej historii .
Przez wiele lat mieszkał tam pan Henning naczelnik Zamysłowa w czasie okupacji który uratował w tym czasie około 40 zamysłowskich , polskich rodzin od zesłań do obozów i landówek ( przymusowej pracy w głębi rzeszy )
Osoby te miały być prześladowane głównie za działalność na rzecz przyłączenia Śląska do Polski i uczestnictwo w Powstaniach Śląskich
Moja rodzina też mu zawdzięcza przeżycie .
Informacje o tym można znaleźć we wspomnianej wyżej książce : Zeszyty Rybnickie nr 10 – Dzieje Zamysłowa, dzielnicy Rybnika”, 2011, Ewa Kulik,
Żyje jeszcze kilku świadków którzy to potwierdzają
Może zachowaniem dworku zainteresuje się pan prezydent Kuczera skoro jest historykiem i sam wspiera lokalnych historyków regionalistów.
Sam zresztą zna temat bo osobiście był w zeszłym roku na miejscu i z grupą osób robili zdjęcia obiektu .
Zachęcam wszystkich do tego by sprawę nagłośnić i spróbować obiekt uratować .
Podkreślam że obiekt został zdewastowany celowo w ciągu kilkunastu ostatnich lat wcześnie był to normalny zadbany obiekt tyle że o standardach sprzed kilkudziesięciu lat .
CHROŃMY NASZE RYBNICKIE ZABYTKI !!!!!!!
Może warto zajrzeć do urbarza z początku XVII wieku. Może wspomniana jest ta nazwa. Dzięki za artykuł. Fachowa robota i dociekliwość!