”Od mogił żołnierskich nie odchodzi się ze złamaną duszą. Nie odchodzi się z poczuciem klęski i beznadziejności, ale z niezbitym przekonaniem, że oto wyrosła nowa wartość ducha, wartość nie moja, nie Twoja, ale nas wszystkich – wartość należąca do całego narodu. Trzeba, aby pamięć o Nich wiecznie trwała i żyła.”
właściwie Edward Rydz herbu Ryc, urodził się 11 marca 1886 w Łapszynie koło Brzeżan na Podolu, w późniejszym województwie tarnopolskim (obecnie: Ukraina), zmarł 2 grudnia 1941 w Warszawie, pseudonimy Śmigły, Tarłowski, Adam Zawisza. Polityk, ostatni legalny marszałek Polski (od 11 listopada 1936), Naczelny Wódz Polskich Sił Zbrojnych w wojnie obronnej 1939 roku, formalnie przez 17 dni „następca prezydenta RP na wypadek opróżnienia się urzędu przed zawarciem pokoju”.
Maturę uzyskał w gimnazjum w Brzeżanach. Studiował na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie i na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. 1908 r. wstąpił do Związku Walki Czynnej. W latach 1910-1911 ukończył obowiązkową dla maturzystów austriacką szkołę oficerów rezerwy w Wiedniu i odsłużył rok w sławnym IV. Pułku Piechoty Hoch- und Deutschmeister, którym dowodził kuzyn cesarza Franciszka Józefa, arcyksiążę Eugeniusz, wielki mistrz zakonu krzyżackiego (stąd nazwa pułku). Od 1910 należał do Związku Strzeleckiego, gdzie posługiwał się pseudonimem „Śmigły”. Ukończył niższą, a potem wyższą szkołę oficerską Związku Strzeleckiego. W 1913 r. został komendantem Związku Strzeleckiego Okręgu Lwowskiego.
I wojna światowa
W lipcu 1914 powołany do armii austriackiej (przydział do austriackiego pułku w Brzeżanach). Od 1 sierpnia 1914 r. w I Brygadzie Legionów Polskich kolejno na stanowisku dowódcy batalionu, pułku i brygady.
Dwudziestolecie międzywojenne
Po kryzysie przysięgowym został dowódcą Polskiej Organizacji Wojskowej. W listopadzie 1918 został ministrem spraw wojskowych w Tymczasowym Rządzie Ludowym Republiki Polskiej Ignacego Daszyńskiego.d listopada 1918 r. w Wojsku Polskim jako dowódca Okręgu Generalnego Warszawa, a następnie Grupy Operacyjnej „Kowel”. Jako dowódca I Dywizji Piechoty Legionów kierował operacją zajęcia Wilna w kwietniu 1919 r. 1 lutego defilada wojsk polskich w Dyneburgu, a pod koniec marca wycofanie do Baranowicz.
Po kryzysie przysięgowym został dowódcą Polskiej Organizacji Wojskowej. W listopadzie 1918 został ministrem spraw wojskowych w Tymczasowym Rządzie Ludowym Republiki Polskiej Ignacego Daszyńskiego.d listopada 1918 r. w Wojsku Polskim jako dowódca Okręgu Generalnego Warszawa, a następnie Grupy Operacyjnej „Kowel”. Jako dowódca I Dywizji Piechoty Legionów kierował operacją zajęcia Wilna w kwietniu 1919 r. 1 lutego defilada wojsk polskich w Dyneburgu, a pod koniec marca wycofanie do Baranowicz.
Wojna polsko-bolszewicka
Podczas ofensywy wiosennej 1920 r. przeciw wojskom bolszewickim dowodził 3 Armią, która 7 maja 1920 zdobyła Kijów, a podczas odwrotu był dowódcą Frontu Południowo-Wschodniego i Frontu Środkowego. Podczas odwrotu nękany przez Sowietów doprowadził 3 armię na Wołyń. W bitwie warszawskiej 1920 dowódca prawego skrzydła grupy uderzeniowej działającej znad Wieprza, a następnie 2 Armii, która wypiera dwie armie bolszewickie i korpus konny Gaja do Prus Wschodnich i odgrywa decydującą rolę w bitwie niemeńskiej. Awansowany na stopień generała dywizji. Dowódca Frontu Południowo-Wschodniego i Frontu Środkowego, w operacji warszawskiej jako prawe skrzydło oskrzydlającej grupy uderzeniowej. Dowodzi 2 armią odcinającą odwrót wojsk Tuchaczewskiego.
Podczas ofensywy wiosennej 1920 r. przeciw wojskom bolszewickim dowodził 3 Armią, która 7 maja 1920 zdobyła Kijów, a podczas odwrotu był dowódcą Frontu Południowo-Wschodniego i Frontu Środkowego. Podczas odwrotu nękany przez Sowietów doprowadził 3 armię na Wołyń. W bitwie warszawskiej 1920 dowódca prawego skrzydła grupy uderzeniowej działającej znad Wieprza, a następnie 2 Armii, która wypiera dwie armie bolszewickie i korpus konny Gaja do Prus Wschodnich i odgrywa decydującą rolę w bitwie niemeńskiej. Awansowany na stopień generała dywizji. Dowódca Frontu Południowo-Wschodniego i Frontu Środkowego, w operacji warszawskiej jako prawe skrzydło oskrzydlającej grupy uderzeniowej. Dowodzi 2 armią odcinającą odwrót wojsk Tuchaczewskiego.
Działalność polityczna
Od 1921-1926 był Inspektorem Armii w Wilnie, a od 1926-1935 w Warszawie. 13 maja 1935 (dzień po śmierci Piłsudskiego) został desygnowany przez prezydenta i rząd na Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych. 13 lipca 1936 okólnikiem premiera RP Składkowskiego został uznany „pierwszą osobą w Polsce po Panu Prezydencie”. Awansował na generała broni a 10 listopada 1936 roku Prezydent RP Ignacy Mościcki mianował go na marszałka. Po uzyskaniu stopnia marszałka Rydz „przemeblował” swe nazwisko na „Śmigły-Rydz”.
Od 1921-1926 był Inspektorem Armii w Wilnie, a od 1926-1935 w Warszawie. 13 maja 1935 (dzień po śmierci Piłsudskiego) został desygnowany przez prezydenta i rząd na Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych. 13 lipca 1936 okólnikiem premiera RP Składkowskiego został uznany „pierwszą osobą w Polsce po Panu Prezydencie”. Awansował na generała broni a 10 listopada 1936 roku Prezydent RP Ignacy Mościcki mianował go na marszałka. Po uzyskaniu stopnia marszałka Rydz „przemeblował” swe nazwisko na „Śmigły-Rydz”.
Poparł Ignacego Mościckiego w wyborach prezydenckich i wkrótce stał się drugą osobistością w państwie. Zapleczem politycznym został Obóz Zjednoczenia Narodowego założony w 1937 przez pułkownika Adama Koca (z inicjatywy Śmigłego). Władza sanacyjna tworzyła wokół marszałka legendę, jaka otaczała Józefa Piłsudskiego. W okresie kryzysu polsko-litewskiego modne było hasło – „Wodzu, prowadź na Kowno”.
II wojna światowa
1 września 1939 roku Prezydent RP Ignacy Mościcki mianował go Wodzem Naczelnym i wyznaczył, w myśl art. 24 ust. 1 Konstytucji kwietniowej „następcą prezydenta RP na wypadek opróżnienia się urzędu przed zawarciem pokoju”. 7 września Rydz-Śmigły opuścił Warszawę. Problemy w łączności jak i ogrom klęski uniemożliwiły mu dowodzenie. W Brześciu 11 września wydał Wytyczne, w których wzywał do bezwzględnej obrony stolicy Polski. W jego planach Warszawa i Modlin miały stać się ośrodkami oporu w kraju zajętym przez agresora, podczas gdy wojska polskie walczyłyby na przedmościu rumuńskim i czekały na pomoc sojuszniczej Francji i Wielkiej Brytanii. Po inwazji sowieckiej na Polskę wydał dyrektywę ogólną, w której nakazywał wycofywanie się wojsk w kierunku na Węgry i Rumunię i unikania walki z sowieckim najeźdźcą.18 września 1939 przekroczył granicę z Rumunią, internowany w miejscowości Krajowa. W wyniku internowania, prezydent Mościcki odwołał z dniem 17 września 1939 (zarządzenie antydatowane) decyzję o wyznaczeniu Rydza-Śmigłego następcą Prezydenta RP. 27 października 1939 roku zrezygnował z funkcji Naczelnego Wodza i Głównego Inspektora Sił Zbrojnych. W Krajowej do 14 października, potem przewieziony do rezydencji byłego premiera Rumunii w Dragoslavele. Zbiegł 10 grudnia 1940 roku i przedostał się na Węgry. 25 października 1941 roku opuścił Węgry i przez Słowację dotarł do Polski. 30 października przybył do Warszawy, gdzie poprosił o wcielenie do Związku Walki Zbrojnej w stopniu szeregowego. W konspiracji używał pseudonimu Adam Zawisza.
1 września 1939 roku Prezydent RP Ignacy Mościcki mianował go Wodzem Naczelnym i wyznaczył, w myśl art. 24 ust. 1 Konstytucji kwietniowej „następcą prezydenta RP na wypadek opróżnienia się urzędu przed zawarciem pokoju”. 7 września Rydz-Śmigły opuścił Warszawę. Problemy w łączności jak i ogrom klęski uniemożliwiły mu dowodzenie. W Brześciu 11 września wydał Wytyczne, w których wzywał do bezwzględnej obrony stolicy Polski. W jego planach Warszawa i Modlin miały stać się ośrodkami oporu w kraju zajętym przez agresora, podczas gdy wojska polskie walczyłyby na przedmościu rumuńskim i czekały na pomoc sojuszniczej Francji i Wielkiej Brytanii. Po inwazji sowieckiej na Polskę wydał dyrektywę ogólną, w której nakazywał wycofywanie się wojsk w kierunku na Węgry i Rumunię i unikania walki z sowieckim najeźdźcą.18 września 1939 przekroczył granicę z Rumunią, internowany w miejscowości Krajowa. W wyniku internowania, prezydent Mościcki odwołał z dniem 17 września 1939 (zarządzenie antydatowane) decyzję o wyznaczeniu Rydza-Śmigłego następcą Prezydenta RP. 27 października 1939 roku zrezygnował z funkcji Naczelnego Wodza i Głównego Inspektora Sił Zbrojnych. W Krajowej do 14 października, potem przewieziony do rezydencji byłego premiera Rumunii w Dragoslavele. Zbiegł 10 grudnia 1940 roku i przedostał się na Węgry. 25 października 1941 roku opuścił Węgry i przez Słowację dotarł do Polski. 30 października przybył do Warszawy, gdzie poprosił o wcielenie do Związku Walki Zbrojnej w stopniu szeregowego. W konspiracji używał pseudonimu Adam Zawisza.
Grób marsz. Śmigłego-Rydza na Powązkach Według powszechnie przyjętej wersji, prawdopodobną przyczyną śmierci był zawał serca, który miał miejsce 2 grudnia 1941. Pochowany przez grupę AK „Baszta” z Mokotowa pod nazwiskiem Adam Zawisza na Cmentarzu Powązkowskim. W 1994 roku wzniesiono na grobie nowy pomnik z właściwym nazwiskiem.
Odznaczenia
Odznaczony Orderem Virtuti Militari II i V klasy, Orderem Orła Białego, czterokrotnie Krzyżem Walecznych, Złotym Krzyżem Zasługi, Orderem Odrodzenia Polski (Polonia Restituta) I, II i IV klasy oraz Krzyżem Niepodległości z Mieczami. Był też doktorem honoris causa Uniwersytetu Warszawskiego (1938) oraz Politechniki Warszawskiej (1938). Z zagranicznych odznaczeń posiadał m.in. Komandorię z gwiazdą Legii Honorowej, Wielką Wstęgę japońskiego Orderu Wschodzącego Słońca, Orderu Gwiazdy Rumunii, Orderu Zasługi Węgier i serbskiego Orderu Białego Orła, oraz najwyższe łotewskie odznaczenie za dzielność, Order Zabójcy Niedźwiedzia
Odznaczony Orderem Virtuti Militari II i V klasy, Orderem Orła Białego, czterokrotnie Krzyżem Walecznych, Złotym Krzyżem Zasługi, Orderem Odrodzenia Polski (Polonia Restituta) I, II i IV klasy oraz Krzyżem Niepodległości z Mieczami. Był też doktorem honoris causa Uniwersytetu Warszawskiego (1938) oraz Politechniki Warszawskiej (1938). Z zagranicznych odznaczeń posiadał m.in. Komandorię z gwiazdą Legii Honorowej, Wielką Wstęgę japońskiego Orderu Wschodzącego Słońca, Orderu Gwiazdy Rumunii, Orderu Zasługi Węgier i serbskiego Orderu Białego Orła, oraz najwyższe łotewskie odznaczenie za dzielność, Order Zabójcy Niedźwiedzia
Żródło Wikipedia